انهدام تاسیسات نظامی و اقتصادی یکی از مهمترین

مراکز پشتیبانی و عقبه جبهه شمالی دشمن

تداوم عملیات های نامنظـم در عمـق جبهه دشمن و همکاری مستمـر با معارضان عراقـی،که بیشتر آنها از گروه طالبانی(یعنی اتحادیه میهنی کردستان عراق)بودند ضربات سنگینی بر پیکر تشکیلات و سازمان نظامی دشمن وارد می آورد.یکی از مهمتـرین و کاری ترین حمله ها از این دست،عملیات فتح 7 بود که طی آن نیروهای خودی تحت امر قرارگاه برون مرزی رمضان با رمز یا فاطمه الزهرا(س) و یگانهایی از معارضین کرد عـراق با هدف انهدام تأسیسات نظامی و اقتصادی دشمن در منطقه

«حلبچه»،«شانه دری»،«سیدصادق» و «اربت» در روز 7 تیرماه 1366 وارد عمل شدند.

نیروها با انهدام ساختمان مرکزی رازیت محور«چناق چیان» و دکل مخابراتی و پست برق،شهر سیدصادق عراق را به مدت چند ساعت تحت کنترل خود گرفتند و در همین فاصله به تخریب ساختمانهای دولتی پرداختند.همچنین طی این حمله به پادگانهای شهرهای سیدصادق و حلبچه و یگان ضدشورش این شهر خسارت سنگینی وارد آمد و 6 پایگاه حفاظتی اطراف سید صادق نیز منهدم شد.

نیــروهای عمل کننده در این عملیات با یـورش به پادگان «کانی پانکه» و مقـر تاکتیکی 257 و انهدام مرکز موتـوری لشکر 27 عراق توانستند تعداد 1545 نفـر از نیــروهای دشمن را کشته، زخمی و یا اسیـــر نمایند.در جریان این یـورش ها تعداد 50 دستگاه خودروی نظامی دشمن به آتش کشیده شد.

خلاصه گزارش عملیات:

نام عمليات : فتح 7 - برون مرزی

زمان اجرا : 7/4/1366

رمز عملیات : یافاطمه الزهرا (س)

 مكان اجرا : منطقه حلبچه و سیدصادق کردستـان عـراق - عقبه محـور شمالی جبهه دشمن

تلفات دشمن : 1545 (کشته ، زخمی و اسیر)

ارگان های عمل كننده : نیـروهای عملیاتی قرارگاه برون مرزی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

با همکاری معارضان کرد عراقی

اهداف عمليات:

انهدام عقبه ستادی و لشکری دشمن در منطقه حلبچه و سیدصادق کردستان عراق

مرور كوتاهی بر عمليات:

در ادامه عمليات کربلای 10،عمليات نصر 4 با طراحی و فرماندهی سپاه پاسداران،در چند محور،درمنطقه شمالی استان سليمانيه و با هدف پيش روی به سوی شرق سليمانيه و تصرف شهر ماووت در تاريخ 31 خرداد 66 با رمز مبارک «يا امام جعفر صادق(ع)» در ساعت 2 بامداد،از قرارگاه نجف آغاز شد. 

ماموريت اصلی در اين عمليات تصرف و تامين شهرک ماووت بود،که به عهده لشکر قدس گيلان گذاشته شده بود.برای اين مهم ابتدا می بايست ارتفاع ژاژيله تصرف و تامين،و سپس تک برای تصرف و تامين شهرک ماووت ادامه می يافت.لذا قرار شد تدابير مربوط به امور رزم و عمليات لشکر قدس توسط سردار شهيد حسين املاکی صورت گيرد.

در اين عمليات لشکر 14 امام حسين(ع)در جناح راست و لشکر 25 کربلا در جناج چپ لشکر قدس گيلان ماموريت داشته اند.

نيروهای اطلاعات لشکر قدس که باهمت سردار حسين املاکی به کادر مجربی تبديل شده بودند،توانستند به عمق مواضع دشمن نفوذ،و راههای مناسبی را برای عبور گردانهای پياده کشف نمايند.

در اين عمليات لشکر قدس با 2 تيپ،به استعداد 5 گردان پياده،موفق شد طی 2 مرحله ماموريت خود را صد در صد با موفقيت به انجام رساند.سرعت عمل رزمندگان لشکر قدس به حدی بوده که معاون تيپ مستقر در ژاژيله عراق به اسارت نيروهای اسلام درآمد.در اين عمليات رزمندگان اسلام در 2 شبانه روز موفق شدند به اکثر اهداف مورد نظر دست يابند.نيروهای دشمن نيز متقابلاً در روزهای بعد چندين باراقدام به پاتک کردند که همه اين اقدامات به شکست انجاميد.

در جبهه خودی نيز با اعزام يگان های تازه نفس به منطقه چند عمليات به منظور دفع نواقص محورهای شاخ قشان و تپه دو قلو انجام شد.اين عمليات پس از 15 روز پايان يافت که نتايج آن: آزادسازی شهر ماووت و ارتفاعات ژاژيله،شاخ قشان،يال غربی،گولان،تپه دوقلو(بالو کاوه)،دشت بالوسه و نيز ترميم برخی از خطوط پدافندی عمليات کربلای 10 بود.در اين عمليات تعداد 557 نفر از نيروهای دشمن به اسارت رزمندگان اسلام در آمدند و بيش از 6000 نفر از نيروهای دشمن کشته و زخمی شدند.در اين عمليات فرمانده تيپ 2 قدس گيلان سردار شهيد مهدی خوش سيرت به شهادت رسيد. 

گردانهای عمل كننده:

 رمز عـــــــمليات                   يا امام جعفر صادق(ع)

منطقه عملياتی                    با هدف آزادسازی شهرماووت عراق و ارتفاعات

تاريخ عــــمليات                     66/3/31  

 گردانهای عمل کننده

گردان کميل

گردان ميثم

گردان حمزه

گردان امام حسين(ع)

گردان ادوات

گردان تـوپخـانه

گردان ابوالفضل(ع)

گردان پدافند

گردان زرهی

نتـايج عمليات:

مناطق آزاد شده

شهر ماووت ارتفاعات ژاژيله وشاخ قشن ارتفاعات 1492،1403،1439،1520 ، 1530،1540 (مساحت مناطق آزاد شده 50 کيلومتر مربع) تجهيزات منهدم شده دشمن دهها قبضه انواع آتشبارتعداد زيادی خودروی نظامی دهها دستگاه تانک و نفر بر تعداد زيادی مهمات وسلاح سبک و سنگين يگانهای منهدم شده دشمن تيپ های 66، 68 و 65 نيروی متخصّص تيپ 99 مکانيزه تيپ های 3 ، 5 ، 7 از گارد رياست جمهوری.تعداد کشته و زخمی بيش از 5500نفر تعداد اسراء 560 نفرغنايم چندين دستگاه تانک ونفر بر دهها قبضه سلاح سبک وسنگين با مهمات. 

آدم در كربلا

وقتی حضرت آدم علیه السلام مرتکب ترک اولى شد از بهشت رانده و بر زمین فرستاده شد،محل هبوط او در مكّه معظّمه بوده است.آدم علیه السلام بر روى زمین حركت كرد و بیابانها و دشتها را زیر پا گذاشت تا گذار او به سرزمین كربلاى پر بلا افتاد.وقتى به آن سرزمین رسید،ملاحظه كرد كه گرد غم و غبار همّ در وجودش پدیدار شد و قلبش به تنگ آمد،تا رسید به قتلگاه حضرت سیّد الشهداء علیه السلام،قدمش به سنگى برخورد كرد و افتاد - و بر اثر اصابت سرش به زمین - خون از سر حضرت آدم جارى شد،آدم علیه السلام ناراحت شد و سر به آسمان برداشت كه،بار الها آیا گناه تازه اى مرتكب شده ام كه مرا اینگونه مجازات می كنى خدایا من تمام عالم را گشتم و چنین بلائى بر سرم وارد نشد،حال آنكه در اینجا چنین عقوبت می شوم!

از جانب پروردگار عالم ندا آمد كه اى آدم از جانب تو گناهى سر نزده است لكن این همانجایى است كه فرزندت حسین علیه السلام بر اثر ظلم شهید می شود،و خداوند روضه سیّد الشهداء را خواند و حضرت آدم علیه السلام بر مصائب آن حضرت گریست.

عملیّات نامنظم فتح 6

در ساعات اولیه بامداد تاریخ 27/3/66،به منظور پاسخگویی به شرارتهای رژیم بعثی عراق در بی خانمان کردن مردم کُرد،بمباران شیمیایی منطقه و نیز انهدام مراکز و تأسیسات نظامی دشمن در شمال اربیل آغاز میشود.

رزمندگان تحت امر قرارگاه رمضان،متشکل از تیپ 65 هجرت،تیپ مالک اشتر،گردان مستقل ویژه شهادت،حزب دمکرات کردستان عراق،حزب الله کردستان عراق و حزب الّدعوه عراق،مانند دیگر عملیّات پارتیزانی،با عبور از کوهستانها،دشمن بعثی را مورد هجوم قرار میدهند.

تیپ مالک اشتر،حزب دمکرات کردستان،حزب الله کردستان و حزب الدّعوه در محور عملیّاتی کورت سلیم خان در ساعات اولیّه،ارتفاعات دیل کورت و سیخان را تصرف می کنند.در این تهاجم غافلگیرانه،گردان جاش محمد آقابیک و گردان 38 جیش الشعبی به میزان 80 درصد منهدم  میشوند.تعدادی از نیروهای این دوگردان زخمی و کشته میشوند و عدّه ای هم به اسارت قوای اسلام در می آیند.

به علاوه مقداری سلاح سبک و نیمه سنگین نیز به غنیمت گرفته میشود.

در محور عملیّاتی مِرگه سور،ارتفاعات مهم قلندر،پل مواصلاتی گردان مزنه و جاده مرگه سور - دیانا توسط حزب دمکرات کردستان و گردان مستقل ویژه شهادت مورد هجوم قرار میگیرند و در همان ساعات اوّلیّه،ارتفاعات مهم قلندر و پل مواصلاتی به تصرف رزمندگان در می آیند.

در ادامه این عملیّات،طی یک کمین و اجرای آتش سنگین،تعداد 16خودرو دشمن منهدم و   عده ای از سرنشینان آنها کشته،زخمی و یا اسیر می شوند.

با هجوم رزمندگان به داخل شهر مِرگه سور و جنگ تن به تن در خیابانها،دشمن بعثی به سمت غرب شهر عقب نشینی میکند،که با تعقیب رزمندگان،تعداد زیادی از آنها به هلاکت می رسند، به طوری که در اکثر خیابان های شهر اجساد بعثیان به چشم می خورد.

همچنین بیش از 100 نفر از آنها به اسارت در می آیند و اماکن نظامی شهر به آتش کشیده می شود.دشمن برای باز پس گیری شهر دو پاتک انجام میدهد که هر بار با تحمل تلفات و خسارات به عقب رانده می شود.

نتایج عملیّات

انهدام کلیه پایگاههای مهم در ارتفاعات کورت قلندر و سلیم خان در شمال دیانا.

انهدام مراکز نظامی شهر مِرگه سور.

زیر آتش قرار دادن جاده مِرگه سور ـ دیانا و پل مواصلاتی.

انهدام دو گردان از جیش الشعبی.

انهدام 16 خودرو نظامی.

 تعداد کشته و زخمی دشمن:

بیش از 800 نفر.

تعداد اسرا:

بیش از 130 نفر

خاطره ایی منتشر نشده از زبان پزشک معالج شهید حاج ابراهیم همت

نفوذ به‌ قلب‌ دشمن‌ از جبهه‌ جنوبی‌

اين‌ عمليات‌ محدود و نفوذی‌ را،نيروی‌ زمينی‌ ارتش‌ جمهوری‌ اسلامی‌ همانند عمليات‌ نصر2،به‌ اجرا درآورد.هدف‌ از انجام‌ عمليات‌ «نصر3» انهدام‌ تـوان‌ رزمی‌ دشمن‌ در منطقه‌ «زبيدات» در جنوب‌ محور عملياتی‌ دهلران‌ بود.

نيروی‌ زمينی‌ ارتش‌ در روز27 خردادماه‌1366 از محور مذكور به‌ درون‌ خاک‌ عراق‌ پيشروی‌ كرده‌ و ضمن‌ منهدم‌ نمودن‌20 دستگاه‌ تانک‌ و نفربر زرهی،چندين‌ انبار مهمات‌ و شماری‌ خودرو نظامی‌ دشمن،به‌7 گردان‌ رزمی‌ ارتش‌ عراق‌ آسيب‌ رساندند و با كشته‌ و زخمی‌ و اسير نمودن‌1060 تن‌ از نيروهای‌ بعثی‌ و غنيمت‌ گرفتن‌ چندين‌ عراده‌ توپ‌ و ادوات‌ جنگی‌ و شماری‌ خودرو و ده‌ها قبضه‌ سلاح‌ سبک‌ از دشمن، به‌ خاک‌ ايران‌ و خطوط‌ جبهه‌ خودی‌ بازگشتند.

خلاصه گزارش عملیات:

نام‌ عمليات: نصر3 

زمان‌ اجرا: 27/3/1366

تلفات‌ دشمن‌ (كشته، زخمی‌ و اسير):1060

مكان‌ اجرا: منطقه‌ عملياتی‌ زبيدات‌ در جنوب‌ دهلران‌ - جبهه‌ ميانی‌ نبرد

ارگان‌هاي‌ عمل‌كننده: نيروی‌ زمينی‌ ارتش‌ جمهوری‌ اسلامی‌

اهداف‌ عمليات: انهدام‌ توان‌ رزمی‌ دشمن‌

توی جبهه جنوب مشغول نبرد با ایران بودیم که دژبانی من رو خواست

در روزهای داغ و آفتابی جنگ،در جبهه های گرم جنوب و روی خاک های

تفدیده خوزستان،بعد از نبـردی جانانه،هیچ چیـز دل چسب تـر از آرامشی

هر چند کوتـاه،در زیـر سایه ای نسبتاً خنک نیست.

 گوارای وجودت بسیجی!

تبیان

مسلسل های سنگینی که در اطراف هر انبار مستقر شده بودند با شلیک پیاپی مانع می شدند تا این مردم بخت برگشته بتوانند خود را از شعله های آتش نجات داده و...

VOA (صدای آمریکا) خبر داد 17 اسفند برابر با 14 آدار (روز جشن پوریم یهودیان)،نتانیاهو در دیدارش از آمریکا،کتاب استر موسوم به «میگلیا» را به اوباما هدیه داد.

این کتاب، قسمتی از عهد عتیق است که به بیان معجزه وار نجات یافتن یهودیان در زمان خشایارشاه پرداخته،در عین حال تصریح می کند: یهودیان 78000 ایرانی را کشتند (یعنی یک نسل کشی واقعی).

هاآرتص (روزنامه صهیونیستی)این اقدام نتانیاهو را تلاشی برای عمومیت بخشیدن به موضوع این کتاب به تمام ایرانیان دانست.

خبرگزاری رویتر نیز گفت: نتانیاهو به اوباما گفته:"آنها (ایرانیان) آن زمان هم می خواستند ما را نابود کنند". بدین وسیله در کاری سمبلیک بیان کرده است که یکبار دیگر ما از ایرانیان انتقام گرفته و مثل پوریم نسل کشی خواهیم کرد.

گفتنی است که پوریم در 2481 سال پیش در ایران اتفاق افتاد و یهودیان با نفوذ دادن یک دختر یهودی (استر) به دربار و ملکه شدن او و نیز وزیر شدن عموی او (مردخای) که بزرگ یهودیان بود،به بهانه تصمیم یهودی کشی هامان،از خشایارشاه اجازه گرفتند که یهودیان از دشمنان خود انتقام بگیرند و بدین طریق به تصریح خود در کتاب عهد عتیق، 78000 ایرانی را کشتند.

ظاهراً هامان که خود بازمانده یک نسل کشی دیگر یهود است،قصد تنبیه یهودیان مرزی که جاسوسانی برای یونان بودند را داشت اما این تصمیم اجرا نشده،بهانه نسل کشی شد. یهودیان از آن سال،سالگرد آن نسل کشی را جشن می گیرند(جشن پوریم).

یافته های باستان شناسی لااقل در 10 نقطه ایران،این واقعه جانخراش را (که خود یهودیان به وقوع آن اقرار دارند) تأئید می کند.

از جمله این مناطق، محیطی 40 کیلومتری در اطراف جیرفت است که جنازه های مردمان در میان خاکستر رها شده است.

جالب اینکه فلسفه سیزده بدر و صحرا رفتن ایرانیان در این روز و نیز نحس شمردن این روز، همین واقعه دردناک بوده است.

یهودیان با شگرد همیشگی خود (مظلوم نمایی) و به کمک سینما، سعی دارند این نسل کشی را یک دفاع در مقابل دشمنان یهود قلمداد کرده و آن را معجزه ای الهی بخوانند.
این روزها نیز یهودیان، جنگ با ایرانیان و نابودی آنها را از آمریکائیان می خواهند،تا شاید بتوانند یک بار دیگر «پوریم» را تکرار کنند.

با توجه به تاریخچه فوق،آیا مناسبتر نیست که روز سیزدهم فروردین،به جای روز طبیعت،روز مرگ بر اسرائیل نامیده شود؟

 وجه تسمیه بیجار گروس

در وجه تسمیه و علت نامگذاری این منطقه به بیجار گروس نظرات مختلفی وجود دارد . دو نظر كه در این زمینه بیشتر منطقی به نظر می رسد به شرح ذیل می باشد

برخی را عقیده بر این است كه بیجار به معنی سبزه و گیاه است . چنانچه «هفت بیجار» از هفت سبزی درست می شود . بنابراین بیجار محل سبزه و باغ هایی بوده است كه برای جشن و شادی ایلات كرد مناسب به نظر می رسیده به ویژه این كه در دامنه كوه آن ، چشمه های آب شیرین و فروان كه سبب آبادانی بوده آنان را بیشتر به سوی خود جلب و جذب می نموده است . به طوری كه شنیده شده در رشت هم محلی به نام «خشك بیجار» و در افغانستان هم محلی به نام «بیجار» وجود دارد .

قول دیگر كه موجهه به نظر می رسد این است كه «بیجار» همان «بیدزار» است یعنی محلی كه درخت بید زیاد در آن می روید ، (جایگاه بید) كه بر اثر كثرت تلفظ افراد مختلف با لهجه های گوناگون كلمه «بیدزار» تصحیف شده و كم كم در گفتار و نگارش به صورت «بیجار» تلفظ و مكتوب گردیده است

بیجار با تمام زیبائی هایش 

داروهای گیاهی بیجار فراوان و دارای اهمیت است من جمله ازوه (آویشن)، مرزه ،گل کو ، گل گاو زبان،بید،پونه ، بومادران، ریواس ،خاکشیر، اسفند، سیسمبر(شاه نسترن) رازیانه ، بابونه ،زبان گنجشک، کنگر ، شنگ و انواع عر قیجات.

پرندگانی چون کبک ،بلدرچین ، عقاب، جغد،شاهین ،قرقی، نوک قرمز و... در این منطقه زیست میکنند.قمری،لک لک،مرغابی،فاخته ،هما ،سبز قبا ،هد هد و حواصیل زرد و خاکستری از پرندگان مهاجر بیجار به شمار می آ یند و در مناطق حفاظت شده، قوچ ،میش ،کل،بز و ... وجود دارد ، از دیگر پستانداران نیز می توان از خرس قهوه ای، گراز،روباه،خرگوش ، گرگ، گربه وحشی ، راسو ، کفتار ، خفاش ، جوجه تیغی و ... اشاره کرد .

اکثر مردم بیجار به زبان کردی گروسی تکلم میکنند و در این ناحیه دو گویش کردی از شاخه‌های کرمانشاهی و گویش گورانی تشخیص داده شده است.

از مساجد بیجار می توان مسا جد قا ئم ،جامع بازار،امیرالمو منین ،سید ا لشهدا ء ،امام رضا، فاطمیه ، ابوالفضل،موسی ابن جعفر،حضرت محمد(ص)،امام حسن، وحسینیه شهر را نام برد.

خیابان شهدا ، توحید ، بلوار امام ره ، طالقانی ، الماسیه ، مدرس، کمر بندی حلوایی ، کمر بندی بادامستان(امیر نظام )،بلوار سراب،خیابان ریگ سیاه ،بلوار رحمانی ،خیابان مرزبان، فاضل ، از خیابانهای بیجار می باشند.

همچنین محلات عمده بیجار شامل بادامستان ،تازه آ باد،ریگ سیاه، نقاره کوب،حلوایی ، تخت، پشت قلعه،یارمجه،کارمندان،فر هنگیان، محمود آباد ،سراب، شهرک مهدیه ،شهرک آ فتاب، فرحی ،عسگر آ باد ،چشمه عزیز، باغ صفا و غیره می باشد.

برخی از خانواده ها و ایلات سرشناس بیجار بر اساس مطالب کتاب سیما ی بیجار گروس عبارتند از ایل بایندر،سهرابی،ترکمندی،طایفه اردلان،ایل کبودوند،امیرعلایی ها،رضایی ها، خواجه وند،دارجی،حسن تیموری،گاوبازه ای،مندمی،شیخ اسماعیلی،ورمزیار،بورکه ای، الوندی،حکمت منش،کاظمی،گروسی،محمد بیگی ،محمدی،جمشیدی،خدادادها،وکیلی و غیره.

بیجار دارای حوزه علمیه،دانشگاه پیام نور ،دانشگاه آزاد ،مرکز آموزش عالی فرهنگیان و ... است.مردمان شهر و روستاهای کرانی(حسن آ باد یاسوکند)،بابارشانی،پیر تاج،توپ آغاج، نجف آباد،خسرو آباد، سیاه منصور و... همواره جزو افتخارات گروس بوده و بزرگانی را در دامان پر مهر خود پرورده اند

گیا هان دارویی بیجار از شهرت جهانی بر خوردار است اما شرایط صادرات آن به خارج از کشور که می توانست باعث درآمدزایی و اشتغال افراد زیادی در این شهرستان باشد،متاسفانه هنوز مهیا نشده است.

این کاروانسرا متعلق به اوخر دوران قاجار و به دستور والی وقت کرمان ساخته شده است.

با وجود اینکه این کاروانسرا تنها کاروانسرای سنگی در کل ایران است و در بزرگترین دشت بلوط ایران، دشت برم کازرون قرار گرفته،اما ناشناخته مانده است.

کاروانسراي ميان کتل را مردم بومی «کاروانسرای شاه عباسی» هم می نامند که اشاره ای است به کاروانسراهایی که شاه عباس صفوی در سراسر کشور ساخته است،اين کاروانسرا در 35 کيلومتری شهرستان کازرون و در منطقه «دشت برم» پنج کيلومتر پس از روستایی با همين نام بر بلندای يک تپه مشرف به دشت واقع شده است.

کاروانسراي ميان کتل با اينکه در سال 1379 خورشيدی با شماره 3668 در فهرست آثار ملی ايران به ثبت رسيده اما به هيچ وجه مورد مراقبت و توجه قرار نگرفته است و هر روز بيش از پيش در حال تخريب و نابودی است.

مساحت کل اين بنای بزرگ که پلانی مستطيل شکل دارد در حدود سه هزار و 500 متر مربع بوده که دو هزار و 500 متر مربع از آن را زيربنای حجره ها در اطراف حياط مرکزی شامل میشود.

اصلی ترين ويژگی اين کاروانسرای مستحکم که سال ها جان پناه کاروانهای در حال حرکت از کازرون به شيراز و بوشهر و برعکس بوده،نما و ديواره های ويژه آن است که تماماً از سنگی با نام مالون (مارن) ساخته و پرداخته شده است،اما شوربختانه با اين همه در طی اين سال ها بخش های زيادی از اين نمای زيبا به دليل عدم مراقبت و محافظت فرو ريخته و به خاک افتاده است.

سنگ مالون علاوه بر نمای بيرون در تزئينات داخلی همچون اغلب طاقچه های گچبری شده ی بنا و ناودان های سنگی نیز به کار رفته و همچنين دربالای در ورودی کاروانسرا سنگبری زيبايی به شکل نوع خاصی از ترنج ايرانی نيز توسط معمار خوش ذوق آن طراحی شده است.

کاروانسرا به لحاظ معماری به صورت چهار ايوانی با حياط مرکزی ساخته شده،در مرکز اضلاع شرقی و غربی دو حجره بزرگ و همچنين دو حجره کوچک در هر دو سوی اين قسمت ها قرار دارد.در اضلاع شمالی و جنوبی نيز چهار حجره کوچک وجود دارد.

طبق نظر برخي کارشناسان زمان ساخت کاروانسرای ميان کتل که مشرف به دشت زيبا و وسيع «برم» است به دوران صفويه برمیگردد و در دوران قاجاريه توسط «مشير الملک» بازرگان معروف فارس تجديد بنا و مرمت شده است.

با همه اين ويژگيها اما کاروانسرای زيبای ميان کتل که از قضا در وسط يک منطقه تحت حفاظت محيط زيست نيز واقع شده به دليل بی توجهی و عدم مراقبت،لحظه به لحظه در حال زوال و نابودی است،به شکلی که ريزش روزهای اخير بخشی از سقف آن در مقابل حجم فرسايشی که در سالهای اخير بر آن وارد شده ناچيز جلوه می کند.

ورودی گرمابه در حال حاضر تغییر كرده،اما ورودی اصلی از داخل بنا قابل مشاهده است. ورودی اصلی ابتدا به هشتی و سپس به سربینه (رختكن حمام) راه داشت.گرمخانه فضایی مربع شكل است كه چهل ستون در وسط دارد و با طاق پوشش شده است.

چهار ستون سربینه،راهرویی با پوشش گنبدی با رسمی بندی بیست قرار دارد و به گرمخانه می رسد. گرمخانه دارای محور چلیپایی است و بر فراز آن یک گنبد مركزی و چهار گنبد كوچک در اطراف آن قرار دارد.

ورودی گرمابه با چند پله به هشتی ساده و سپس با یک گردش به سربینه می رسد.

سربینه ی بزرگ گرمابه نقشه هشت ضلعی دارد و هر ضلع آن دارای شاه نشین و طاق نما است.حوض بسیار زیبایی نیز در وسط گرمابه قرار دارد.

مابین سربینه و گرمخانه فضایی وجود دارد.

گرمخانه دارای یک فضای مركزی محدود و تعدادی فضای جانبی است.تزیینات گرمابه شامل كاشیكاری و طاق های رسمی بندی شده است.

با توجه به شواهد به دست آمده از لایه برداری های این گرمابه،میتوان گفت كه این بنا در دوره صفویه ساخته شده است.

این گرمابه به منظور تبدیل به موزه مردم شناسی در دست تعمیر است.

این گرمابه دارای دو بخش مجزا برای خانم ها و آقایان است.

ورودی بخش آقایان به خیابان مولوی باز میشد و در اثر احداث راه،سر در آن تخریب و كور شده است .

كاروانسرای گلشن

پس از سردر كاروانسرا،هشتی ورودی آن با گنبدی به دهانه تقریبی چهار و نیم متر با رسمی بندی دوازده و دو گوشواره ی كناری كه مزّین به كاربندی است،قرار دارد.

خیشان(روزنه)بالای گنبد،نور این فضا را تأمین میکند.بعد از هشتی،حیاط ِمجموعه قرار دارد و فضاهای معماری به شیوه حیاط مركزی دور آن چیده شده و بنا در دو طبقه زیرزمین و همكف طرح ریزی شده است.

كاروانسرای آوج

كاروانسرای خرزان

نمای خارجی بنا ،چهار ضلعی و در گوشه ها دارا ی برج های مدور است.در اضلاع چهارگانه ی حیاط مربع شكل كاروانسرا،یک ایوان و ایوانچه به چشم می خورد كه طرح چهار ایوانی كاروانسرا را ارائه می دهند.

چهار طاق نمای واقع در كنج اضلاع  شرقی و غربی،راه ورود به فضای شترخان را كه به صورت راهرویی سرتاسری و سكودار است،شكل میدهد.

این فضا در گذشته مكان بارانداز و اُطراق(سكونت) افراد در كنار چهار پایان خود بود.

كاروانسرای هجیب

گنبد ایوان ورودی،دارای رسمی بندی باریک به شكل رایج بناهای دوره اسلامی است.هشتی ورودی عمارت،فضایی وسیع است كه با سقف گنبدی شكل مدوری پوشش شده است.پس از هشتی،حیاط مربع شكل كاروانسرا قرار دارد و دور تا دور آن را حجره هایی با پایه سنگی و فاصله نیم متر از كف حیاط ،فرا گرفته اند.در اضلاع چهارگانه و بین حجره ها ، چهار ایوان دیده میشود.

كاروانسرای محمدآباد

در پشت این حجره ها دو فضای مسقف وسیع برای انبار كالا به چشم می خورد كه به هشتی راه دارند.در پشت ایوانچه ها راهروهایی با پوشش طاق و سكوهایی در دو سمت دیده میشود. در رأس های بیرونی بنا نـُه برج وجود دارد كه از مشخصه های كاروانسراهای برون شهری است.

کلمه کاروانسرا ترکیبی از کاروان(کاربان)به معنی گروهی مسافر که گروهی سفر می کنند و سرای،به معنی خانه و مکان است.هر دو واژه برگرفته از زبان پهلوی است.

کاروانسرا محل یا بنایی است که کاروان را در خود جای میدهد.پلان کاروانسراها معمولاً مربع یا مستطیل شکل است،با یک ورودی برجسته عظیم و بلند،و بدون نقش،با دیوارهایی که گاهی اوقات بادگیرهایی در انتهای آن تعبیه شده است.

تحول و گسترش کاروانسراهای ایران در ادوار مختلف بستگی به وضعیت اجتماعی،اقتصادی، مذهبی و...داشته است.

اساس معماری کاروانسراهای ایران، مانند سایر بناها،تابع شیوه، سنت و سبک رایج زمان بوده است.

با این ترتیب میتوان پنداشت که کاروانسراهای پیش از اسلام نیز تابع شیوه معماری زمان بوده و معماری خاصی نداشته است.

شیوه معماری،محل و منطقه،مصالح ساختمانی و موقعیت جغرافیائی نقش موثری در ایجاد اینگونه بناها داشته است.

در کاروانسراها اتاقهای مسافران معمولا پیرامون حیاط ساخته می‌شده و پشت آنها اصطبل قرار داشته که درب ورودی اصطبل‌ها در چهار گوشه داخلی بنا قرار داشته و گاهی در ایوان ورودی حیاط باز می‌شده است.

در دوره صفوی طرح معماری کاروانسراها متنوع شد و علاوه بر کاروانسراهای چهار ایوانی نوع کوهستانی،مدور،هشت ضلعی و کویری بر طبق موقعیت جغرافیائی و مکانی احداث شد.

در دوره‌های زندیه،افشاریه و قاجاریه احداث کاروانسراها به شیوه گذشته ادامه پیدا کرد.

از نظر طرح و نقشه کاروانسراهای دوره یاد شده عموما از نوع چهار ایوانی بوده و از لحاظ مصالح ساختمانی نیز بر خلاف دوره متقدم که از آجر و سنگ بوده اغلب از خشت استفاده شده است.

آثاری که از کاروانسراهای کهن بدست آمده نشان می‌دهد که اتاق‌هائی برای نگهبانان، کاروانسرادار یا مامورین ساخته می‌شده است.

ولی کاروانسراهای تجارتی داخل شهرها عموما دوطبقه بودند.

در دو طرف دروازه ورودی داخل کاروانسرا نیز معمولا اتاق‌هائی برای پاسداران و کاروانسرادارساخته می شده است.

معمولا هر کاروانسرا دارای چاه آب و آب انباری است که گاهی در وسط کاروانسرا در زمانی خارج از محوطه جهت تامین آب مورد نیاز مسافران ساخته شده است.

در بسیاری از کاروانسراها بخصوص از دوره صفویه به بعد بخاری دیواری یا مکانی برای بر افروختن آتش تعبیه شده است.محل بخاری‌های دیواری یا در اتاق‌ها ساخته می‌شده یا در محل‌های سر پوشیده.

درکاروانسراهای نوع کوهستانی اهمیت بخاری به حدی بوده که محل وسیعی را برای قرار دادن آتش و بخاری انتخاب میکرده‎اند.

مصالح ساختمانی اصلی بنای کاروانسراها در ایران از سنگ و آجر بوده است،در بعضی موارد سنگ ها کاملاً استادانه تراش داده می‌شده و در برخی اوقات از قطعات کوچک سنگ‌های نتراشیده استفاده میکردند.

بام‌ها اکثراً مسطح و با شیب کم ساخته می‌شدند و در قسمت‌هائی که اتاقهای بزرگ دارند سقف‌ها شکل قوسی دارند.

آب باران بوسیله ناودان‌هائی که در روی دیوار خارجی کاروانسرا ساخته می‎شد به بیرون از کاروانسرا هدایت می‌شد.

در دوره اسلامی،معماری کاروانسراهـا از دیدگاه سبک و تنوع نقشه‌ها به اوج شکوفائـی رسید و در مسیر شهرها و روستا ومعابر کوهستانی و نـواحی کویری،کاروانسرا و رباط‌ های برونشهری و در مراکز اقتصادی و راسته بازارها،با ویژگی‌های متفاوت کاربری احداث شدند.

نمونه‌های بسیار زیبا و جالب توجه از معماری این گونه بناها [در جست‌ و‌ جوی کاروانسرا] که در سرزمین پهناور ایران از کرانه‌های رود ارس تـا سواحل خلیج فارس بـه یادگار مانده،معرف ذوق هنری و مهارت معماران،بنایان و استادکارانی است که در ادوار مختلف و با توجه به نیازهای گوناگون،باعلاقه فراوان در طریق تحول،تکامل،زیبائی و گسترش کاروانسراها به جان کوشیدند.

منابع تاريخى هخامنشيان را پايه‌گذار کاروانسراها دانسته‌اند؛در روزگار اشکانی،ايستگاه‌هاى ميان را،و حمايت از کاروانيان اهميت زيادى يافت و در اغلب جاده‌ها به‌خصوص جاده ی معروف ابريشم بناهائى شبيه کاروانسرا ايجاد گرديد.

در دوره ی ساسانيان به‌دليل اقتصاد وسيع و گسترده،راه‌ها و امنيت کاروانيان اهميت زيادى يافت؛ در نتيجه کاروانسراهاى بسيارى در مسير جاده‌ها و گذرهاى اصلى بنا گرديد.

نقشه‌هاى کروانسراها در اين دوره عمدتاً به‌صورت چهارايوانى و مصالح ساختمانى آن بيشتر از سنگ، آهک و گچ بوده است.

در دوره ی اسلامى دلايل متعدد نظامی،اقتصادى و مذهبى وغيره موجب گسترش کاروانسراها گشت وساخت بناهائى چون مساجد و مدارس و کاروانسراها در کنار هم انجام مى‌شد.

نقشه ی بناها به‌ صورت دو ايوانى و چهار ايوانى رواج يافت.

زيباترين نمونه از کاروانسراهاى اين دوره رباط يا کاروانسراى شرف در خراسان است.

در روزگار صفويان ايجاد کاروانسراهاى درون‌شهرى نيز گسترش پيدا کرد و اين کاروانسرها هر يک محل دادوستد کالاى

ويژه‌اى قرار گرفت.در اين دوره کاروانسراهائى با نقشه ی مدور - هشت ضلعى نيز ساخته شدند.

در روزگار زنديه،افشاريه و قاجار تغيير چشمگيرى در امر ساخت کاروانسراها اتفاق نيفتاد و کاروانسرها بيشتر با نقشه ی چهار ايوانى و از خشت ساخته شدند.

کاروانسرا را در اصطلاح سرا،تيمچه،پاساژ،رباط،ساباط و خان نيز مى‌گفتند که البته از جهت ويژگى‌هاى معمارى برخى با کارانسر تفاوت دارند.

کاروانسراها با يک ديوار بلند محسور مى‌شدند که در هنگام جنگ يا حمله مهاجمان از آن بهره گرفته شود.

در مدخل کاروانسرا،دروازه ی مستحکمى قرار داشت و در دو سوى آن اتاق‌هاى مربوط به خدمه و متصديان کاروانسرا

تعبيه شده بود.پس از آن محوطه گسترده‌اى بود که در اطراف آن محل نگهدارى کالاها قرار داشت.

 اصطبل، انبار علوفه،دکان نعلبندی،و آهنگرى و قهوه‌خانه نيز در اين قسمت وجود داشت.

محل پذيرائى از مسافران در طبقه ی  فوقانى بود.

عموماً در وسط محوطه کاروانسرا مسجد کوچکى قرار داشت. 

:: موضوعات مرتبط: تاریخی , ,
:: بازدید از این مطلب : 902

در انتهای خیابان علوی،در طرفین خیابان، دو دیوار بلند کاهگلی به چشم می خورد که از بقایای حصار معروف عهد سلجوقی است.

این دژ تسخیرناپذیر در اواسط قرن پنجم هجری قمری به همت یکی از رجال نامدار و سخاوتمند ،در دولت سلجوقیان به نام خواجه مجدالدین ابوالقاسم کاشانی ساخته شده و بارها جان مردم کاشان را از دست مهاجمین و اشرار نجات داده است.

در کنار این دژ،قلعه ای عظیم خودنمایی میکند که به دستور جلال الدین ملک شاه سلجوقی ساخته شده است.

این بنای عظیم خشت و گلی،مدت ها از اهالی کاشان حراست نموده و مدتی هم ارگ حکومتی کاشان بوده است.

در کتاب مرآت قاسان آمده است:

"از آثار قدیمه کاشان،قلعه جلالی است که سلطان جلال الدین ابوالفتح ملک شاه بن آلب ارسلان سلجوقی در سمت غربی کاشان،متصل به باروی شهر بنا کرده و خندق شهر از دور آن گردش میکند.

آن را چهار برج از طرف طول و چهار برج از طرف عرض است و چنان ساخته اند که دیوار جنوبی آن همان باروی شهر است و سه طرف حصاربندی آن در اصل شهر پا برجا شده که باروی شهر به باروی آن قلعه گردش میکند.

بالفعل در آن قلعه از ابنیه و امارات مطلقا اثری مشهود نیست و ملک متصرفی مردم است و چهار فصل در آن زراعت می شود".

غیر از همه جاذبه های منحصر به فردی که در شهر یزد وجود دارد،میتوان تنهاترین کاروانسرای دایره شکل ایران را هم در شهرستان مهریز در مسیر یزد به کرمان مشاهده کرد.

کاروانسرای زین الدین یکی از 99 کاروانسرایی است که شاه عباس در ایران ساخته با این تفاوت که معماری آن دایره ای است.

اکنون از این کاروانسرا به عنوان یک اقامتگاه سنتی و جاذبه گردشگری یاد می شود.

می گویند که اقامت در این کاروانسرای 400 ساله و دیدن آسمان پر ستاره اش امری است که با آن تجربه سفر به یزد،تاریخی ترین شهر جهان کامل می شود!

آب انبار شش بادگیر یزد به دلیل دارا بودن شش بادگیر به این نام معروف شده و تنها آب انبار شش بادگیر جهان است. سه بادگیر آن از ابتدا ساخته شده بود و سه بادگیر دیگر بعدها به آن اضافه شده است، با کمی دقت در شکل بادگیرها تفاوت سه بادگیر قدیمی با دیگر بادگیرهای آن را می توان مشاهده کرد. شش بادگیر آب انبار با توجه به شرایط اقلیمی و جهت باد در این منطقه به شکل هشت وجهی هستند. شهر یزد همچنین دارای تنها آب انبار هفت بادگیری جهان با دو مخزن است که در روستای عصر آباد قرار دارد.

دخمه محلی است که زرتشتیان، مردگان را بر طبق آداب دینی در آن می نهادند اما از وقتی که به دفن کردن در گورستان پرداخته اند، استفاده از دخمه متروک شده است. بیشترین این دخمه ها در یزد قرار دارد چون در این شهر زرتشتیان زیادی زندگی می کردند. دخمه قدیمی یزد حدود سی سال است که دیگر مورد استفاده نیست، دخمه مانکجی لیمجی هاتریا، دخمه چم تفت، دخمه شریف آباد اردکان، دخمه ترک آباد اردکان تنها نام تعدادی از دخمه های زیاد موجود در یزد است. سرپرستی این دخمه ها را انجمن زرتشتیان بر عهده دارد.

مسجد جامع کبیر یزد یکی از شاهکارهای معماری و تاریخی جهان به شمار می رود و به جرات می توان گفت دارای بلندترین مناره های جهان است.

بنای این مسجد با عظمت قرنهاست که از فراسوی تاریخ تمدن این سرزمین می درخشد به نحوی که در کتب تاریخی یزد آمده است:"مسجد را بر جای آتشگاه ساسانی ساخته اند و سنگ بنای آن توسط علاء الدوله گرشاسب نهاده شده است".

مسجد جامع قدیم در قرن ششم هجری قمری و به دستور گرشاسب از نوادگان "علاء الدوله کالنجار" ساخته شد و بنای اصلی مسجد کنونی از آثار "سید رکن الدین محمد قاضی" است.

دو مناره مسجد که ارتفاع تقریبی آن از کف تا نوک به بیش از 52 متر می رسد، دارای قطری در حدود هشت متر است که در دوره صفوی به بنا افزوده شده اما در سال 1313 هجری شمسی فرو ریخت و دوباره تجدید بنا شد. بلندای این مناره ها و اینکه کاشی کاری منحصر به فردی حتی در اوج مناره ها انجام شده، تعجب همگان را بر می انگیزد زیرا این مناره ها هرچه به سمت بالا رفته باریکتر شده و تنها یکی از آنها دارای پلکان است از اینرو ظرافت کاشی کاری در این ارتفاع به واقع قابل تحسین است.

ساخت مسجد جامع فهرج واقع در 30 کیلومتری شهر یزد، به نیمه اول قرن اول هجری برمی گردد. این مسجد، تنها مسجد جهان اسلام است که ساختمان آن از ابتدا تاکنون هیچ تغییری نکرده است. اگرچه در میان باستان شناسان اختلاف نظر وجود دارد اما ظاهرا مسجد جامع فهرج قدیمی ترین مسجد ایران است. مسجد جامع فهرج کماکان زنده و پویا بوده و در آن نماز جماعت برپا می کنند.

نخل چوبی میدان امیر چخماق به عنوان قدیمی ترین نخل چوبی ایران با 450 سال عمر متعلق به عصر صفوی و به نخل حیدری ها معروف است. بلندی این نخل 8.5 متر و اضلاع آن نیز 8.5 در 8.5 متر است.
این نخل مجموعه مشبکی از چوبهای تراشیده شده با گره چینی ها و تیرهای بزرگ است که تقریبا به شکل درخت سرو (نماد آزادگی) ساخته شده است. اما بزرگترین نخل ایران نیز با همین ویژگی ها در شهرستان زارچ قرار دارد.

یزدی ها رسم دارند که در ایام سوگواری امام حسین(ع) مراسم نخل گردانی اجرا کنند. این نخل توسط 150 نفر در میان مردم گردانده می شود تا مراسم ویژه آن نمادی باشد برای آزادگی و مظلومیت امام سوم شیعیان.

قدیمی ترین ساعت شهری ایران در میدان وقت الساعت یزد نصب شده است. این ساعت آفتابی به استناد کتاب جامع مفیدی نخستین ساعت شهری است که فردی به نام ابوبکر ساعت ساز یزدی آن را در سال 725 هجری قمری در مدرسه رکنیه در جوار مسجد جامع یزد نصب کرد. این مکان بعدها به نام میدان وقت الساعت شهرت یافت.

بلندترین و منحصر بفرد ترین بادگیرهای جهان را تنها میتوان در استان یــــزد پیدا کرد.

بادگیر باغ دولت آباد یزد در شمار زیباترین بادگیرهای دوره زندیه و قاجاریه با قدمتی 270 ساله به عنوان بلندترین بادگیر جهان به حساب می آید.

این بادگیر که نمونه ای از معماری دوره زندیه را داراست در سال 1160 هـ.ق توسط محمدتقی خان یزدی مشهور به خان بزرگ سرسلسله خوانین یزد ساخته شد.

این بادگیر ارتفاعی به طول 33 متر و 80 سانتی متر دارد و از خصوصیات بارزش هشت ضلعی بودن آن است که باعث می شود باد در هر جهت به راحتی و به سرعت به قسمت زیرین آن هدایت شود و پس از برخورد به سطح آب حوضچه زیر بادگیر،هوای خنکی در داخل آن ایجاد کند.

در کنار این بادگیر باغی شامل سه عمارت هشتی و سردر و تالار آینه نیز موجود است که بهشت آیین خوانده می شود و دارای نقوش اسلیمی است.

این باغ مدتها محل اقامت کریم خان زند در یزد بود و از نظر طراحی در شمار زیباترین باغ های دوره زندیه و قاجاریه محسوب می شود.

سرو چهار هزار ساله ابرکوه را می توان مسن ترین موجود زنده جهان نامید. هر چند که گفته می شود در کشور سوئد نیز درحتی وجود دارد که از سرو ابرکوه قدیمی تر است اما اکنون از درخت پیر سوئد تنها ریشه های آن باقی مانده در حالی که سرو کهنسال شهرستان ابرکوه با 25 متر ارتفاع 18 متر محیط و 5.11 متر اندازه دور تنه در قلب ایران زنده و سبز است و آرام آرام زندگی می کند.

طولانی ترین قنات ایران به نام "قنات زارچ" با طول صد کیلومتر در استان یزد قرار دارد. این قنات یکی از کهن ترین قنات های ایران به شمار می آید که سابقه ای بیش از سه هزار سال دارد. طول کوره قنات زارچ بیش از 71 کیلومتر بوده و تعداد چاه های آن دو هزار و 115 حلقه شمارش شده است.

قدیمی ترین بنای ساخته شده از خشت در دنیا نارین قلعه یا کهندژ نام دارد که در شهر باستانی میبد بر فراز تپه ای بلند بنا شده و بر تمامی ‌شهر میبد و پیرامون آن دید دارد. تاکنون کشوری ادعا نکرده است که بنایی قدیمی تر از کهندژ دارد.

بافت تاریخی شهر یزد با مساحتی در حدود 800 هکتار را می توان گسترده ترین و اصولی ترین بافت تاریخ ایران دانست که تجربه های متفاوتی در زمینه مداخله متولیان امر در شبکه معابر را در خود جای داده است. بافت تاریخی یزد به عنوان دومین بافت خشتی دنیا و دست نخورده ترین بافت تاریخی کشور به شماره 15000 در فهرست ملی ثبت شده است.