این ماه،یادآور دلاورمردی‌های یاران با وفای اباعبدالله الحسین(علیه السلام)،فداكاری‌های زینب كبری(سلام الله علیها)،حضرت سجاد(علیه السلام)،و همه‌ اسرای كاروان امام حسین(علیه السلام)،است.این ماه،یادآور خطبه‌ها و شعارهای آگاهی‌بخش سالار شهیدان،نطق آتشین حضرت زینب(سلام الله علیها) و خطابه‌ غرّای زین العابدین(علیه السلام)،است.
این ماه،یادآور استقامت حبیب بن مظاهر و شهادت عون و جعفر است.
آری این ماه،ماه پیروزی حق بر باطل است.

محرم از منظر ائمه(علیهم السلام)

شیعیان از امام رضا(علیه السلام)،چنین نقل شده است:«وقتی محرم فرا میرسید،پدرم خندان دیده نمی‌شد،حزن و اندوه تا پایان دهه‌ اول بر او غالب بود و روز عاشورا،روز حزن و مصیبت و گریه ایشان بود.»(3)

همچنین حضرت امام رضا(علیه السلام) درباره‌ عاشورا می‌فرماید:«كسی كه عاشورا روز مصیبت و اندوه و گریه‌اش باشد، خداوند قیامت را روز شادمانی و سرور او قرار خواهد داد.»(4)
 
اعمال شب اول ماه محرم

1.نماز: این شب چند نماز دارد كه یكی از آنها به شرح ذیل است:

دو ركعت،كه در هر ركعت بعد از حمد یازده مرتبه سوره‌ توحید خوانده شود.

در فضیلت این نماز چنین آمده است:«خواندن این نماز و روزه داشتن روزش موجب امنیّت است و كسی كه این عمل را انجام دهد، گویا تمام سال بر كار نیک مداومت داشته است.»(5)

2.احیای این شب.(6)

3.نیایش و دعا.(7)
 
روز اول محرم

اول محرم هرسال اولین روزسال قمری است.از امام محمدباقر(علیه السلام)روایت شده است: «آن كس كه این روز را روزه بدارد،خـداوند دعایش را اجابت می كند،همانگونه كه دعای زكریا (علیه السلام) را اجابت كرد.»(8)

دو ركعت نماز خوانده شود و پس از آن سه بار دعای زیر قرائت گردد:

«اللّهم انت الاله القدیم و هذه سنةٌ جدیدةٌ فاسئلک فیها العصمة من الشیطان و القوَّة علی هذه النّفس الامّارة بالسُّوء»(9)؛ بارالها! تو خدای قدیم و جاودانی و این سال،سال نو است،از تو می‌خواهم كه مرا در این سال از شیطان حفظ كنی و بر نفس اماره (راهنمایی كننده) به بدی پیـروز سازی.
 
روز دوم محرم
در چنین روزی كاروان امام حسین(علیه السلام) در سال 61 ه‍ .ق وارد سرزمین كربلا شد و با ممانعت لشكر حرّ مجبور به توقّف در آنجا گردید.(10)

روز سوم محرم

از پیامبر اكرم(صلی الله علیه و آله) نقل شده است:
«هر كس در این روز روزه بگیرد،خداوند دعایش را اجابت كند.»(11)
در آن روز سپاه عمر بن سعد وارد كربلا شد.

روز چهارم محرم
بی‌نتیجه بودن مذاكره حضرت سیدالشهداء(علیه السلام)،با عمربن سعد برای وادار كردن لشكر وی به ترک جنگ و دعوت او و لشكرش جهت ملحق شدن به سپاه اسلام.

روز هفتم محرم
روزه گرفتن مستحب است.

روز نهم محرم
تاسوعای حسینی،روز محاصره‌ امام حسین(علیه السلام) و اصحابش در سرزمین كربلا توسط سپاه شمر.(12)

اعمال شب عاشورا

1.چند نماز برای این شب در روایات آمده است كه یكی از آنها چنین است:

چهار ركعت نماز كه در هر ركعت بعد از سوره‌ حمد،50 بار سوره‌ توحید خوانده میشود.

پس ازپایان نماز،70بار«سبحان الله والحمدالله ولااله الاّ الله والله اكبر ولاحول ولاقوة الاّبالله العلیّ العظیم» خوانده شود.(13)

2.احیای این شب كنار قبر امام حسین(علیه السلام).(14)

3.دعا و نیایش.(15)

عاشورا

پیش از اسلام عرب،جنگ در این ماه را حرام می‌دانست و ترک مخاصمه می‌كرد؛ لذا از آن زمان این ماه بدین اسم نامگذاری شد.(1) و روز اول محرم را اول سال قمری قرار دادند.(2) در توضیح این كه چرا ماه‌های دیگر كه جنگ در آنها حرام است،محرم نامیده نمی‌شود میتوان گفت: چون ترک جنگ از این ماه شروع می‌شد به آن محرم گفتند.این ماه در مكتب تشیع یادآور نهضت حضرت سیدالشهدا و حماسه‌ جاودان كربلاست.

1.عزاداری بر امام حسین(علیه السلام) و شهدای كربلا،در این مورد از امام رضا(علیه السلام) نقل شده است:

هر كس كار و كوشش را در این روز، رها كند، خداوند خواسته‌هایش را برآورد و هر كس این روز را با حزن و اندوه سپری كند، خداوند قیامت را روز خوشحالی او قرار دهد.(16)

2.زیارت امام حسین(علیه السلام).(17)

3.روزه گرفتن در این روز كراهت دارد؛ولی بهتر است بدون قصد روزه،تا بعد از نماز عصر از خوردن و آشامیدن خودداری شود.(18)

4.آب دادن به زائران امام حسین(علیه السلام).(19)

5.خواندن سوره توحید هزار مرتبه.(20)

6.خواندن زیارت عاشورا.(21)

7.گفتن هزار بار ذكر «اللّهم العن قتلة الحسین(علیه السلام).»(22)

روز دوازدهم محرم

ورود كاروان اسیران كربلا به كوفه و شهادت حضرت سجاد(علیه السلام) در سال 94 ه‍ .ق.
 
روز بیست و یكم محرم

1ـ روزه‌ این روز مطلوب است.(23)


پی‌نوشت‌ها:

1.مصباح كفعمی،ص 509.

2.فرهنگ عاشورا،ص 405،جواد محدثی.

3.وسائل الشیعه، ج 5،ص 394،حدیث 8.

4.همان،حدیث 7.

5.بحارالانوار،ج 98،ص 333؛ وسائل الشیعه،ج 5،ص 294،حدیث 1؛ مفاتیح الجنان،ص 286.

6.مصباح المتهجد،ص 783.

7.بحارالانوار،ج 98،ص 324.

8.عروة الوثقی،ج 2،ص 243؛ وسائل الشیعه،ج 7،ص 347،حدیث 3.

9.بحارالانوار،ج 98،ص 334.

10.فرهنگ عاشورا،ص 406.

11.عروة الوثقی،ج 2،ص 242؛وسائل الشیعه،ج 7،ص 348.

12.وسائل الشیعه،ج 7،ص 339،حدیث 1.

13.همان،ص 295،حدیث 4 و 5.

14.بحارالانوار،ج 98،ص 340.

15.همان،ص 338.

16.بحارالانوار،ج 98،ص 43،حدیث 5.

17.كامل الزیارات،ص 174،حدیث 5 و 6.

18.وسائل الشیعه،ج 7،ص 338،حدیث 7.

19.كامل الزیارات،ص 174،حدیث 5.

20.وسائل الشیعه،ج 7،ص 339،حدیث 8.

21.كامل الزیارات،ص 174.

22.مفاتیح الجنان،ص 298.

23.بحارالانوار،ج 98،ص 345،حدیث 1.