موقعیت منطقه

در منطقه دشت مهران،دو رشته ارتفاعات وجود دارد:در شمال،ارتفاعات زالوآب و كانی سخت و نمه كلان بو واقع است كه قسمت عمده آن در خاک ایران قرار دارد.در جنوب نیز ارتفاعات قلاویزان واقع است كه مرز ایران و عراق را مشخص می سازد.بین دو ارتفاع یاد شده،دشت مهران و دشت ورمهراز و زرباطیه عراق قرار دارد.

در قسمتی از ارتفاعات زالوآب و كانی سخت،مرز مشترک ایران و عراق است كه در سمت غربی آن،ارتفاعات نمه كلان بو با قللی بیش از 200 متر و كمتر از 400 متر ارتفاع واقع است. هم چنین،ارتفاعات زالوآب، كه دارای تپه هایی به ارتفاع 340، 325، 343 و 310 می باشد،در سمت شرق نمه كلان بو قرار دارد و مهم ترین قله آن معروف به كله قندی دارای 363متر ارتفاع است.

تنگه كناپنجم در امتداد جاده مهران-ایلام و در شمال شرقی مهران واقع است كه به منزله گلوگاه ورود به دشت مهران-از طرف ایلام-محسوب می شود و ارتفاعات كله قندی بر این تنگه تسلط كامل دارد.

استعداد دشمن

- تیپ های 506، 417، 420، 502، 424، 18، 38، 48 و 503 پیاده.

- تیپ های 37 و 70 زرهی.

- تیپ 4 گارد مرزی.

- تیپ 4 پیاده كوهستانی.

- گردان های كماندویی المثنی، مدلول، بلال و حدیبه.

- گردان 9 مكانیزه تابع لشكر 2 پیاده كوهستانی.

- گردان 7 تانك تابع لشكر 2 پیاده كوهستانی.

- گردان 1 موشك ضد تانک.

- گردان های 53، 240 و 639 توپخانه و آتشبار خمپاره 120.

سازمان رزم خودی

فرماندهی عملیات را قرارگاه نجف اشرف برعهده داشت و یگان های تحت امر این قرارگاه نیز عبارت بودند از:

الف) سپاه پاسداران:

- لشكر 41 ثارالله با استعداد 6 گردان.

- لشكر 5 نر با استعداد 7 گردان پیاده.

- لشكر 27 محمد رسول الله (ص) با استعداد 1 گردان پیاده.

- لشكر 17 علی ابن ابیطالب(ع) با استعداد 3 گردان پیاده.

- تیپ مستقل 21 امام رضا(ع) با استعداد 5 گردان پیاده.

- تیپ مستقل 11 امیرالمؤمنین(ع) با استعداد 2 گردان پیاده.

- تیپ مستقل 5 رمضان با استعداد 1 گردان تانک و 1 گردان مكانیزه.

ب) ارتش جمهوری اسلامی:

- تیپ 4 زرهی از لشكر 21 حمزه.

- تیپ 40 سراب (پیاده).

- تیپ 84 خرم آباد با استعداد دو گروهان پیاده + یک گروهان تانک.

توپخانه:

سپاه : 4 آتشبار

ارتش: 9 آتشبار

طرح عملیات

با توجه به مختصات جغرافیایی منطقه و اهمیت استراتژیک آن،عملیات به ترتیب در سه محور زالوآب و نمه كلان بو - دشت مهران - قلاویزان طراحی شد.رزمندگان می بایست پس از تأمین اهداف مورد نظر و در صورت مناسب بودن وضعیت پایگاه های دشمن،درشرق رودخانه كنجاپنجم مستقر شوند.در غیر این صورت، با احداث خاكریز در پشت رودخانه پدافند شود.

شرح عملیات

عملیات در ساعت 23 مورخ 7/5/1362 با رمز«یا الله»آغاز شد.در محور شمالی عملیات،ارتفاعات نمه كلان بو- به غیر از ارتفاع 270 معروف به كله قندی – تصرف و تأمین شد و ارتفاعات زالوآب به همراه ارتفاع 270 به محاصره درآمد.

در محور میانی(دشت مهران)،رزمندگان خودی با پشت سر گذاردن جاده مهران -ایلام،از پاسگاه دوراجی تا فرخ آباد را تأمین كردند.

در محور جنوبی،به رغم موفقیت های چشمگیر اولیه،از آن جا كه فرصت لازم برای احداث خاكریز از یال قلاویزان به سمت فیروزآباد و از آن جا به فرخ آباد به دست نیامد،تصرف اهداف این محور در مرحله اول عملیات كامل نگردید؛لیكن در مرحله بعد این نقیصه مرتفع شد.

به این ترتیب،تنها محوری كه تصرف اهداف موجود در آن ناتمام مانده بود،محور شمالی بود. نیروهای دشمن كه در ارتفاعات زالوآب و كله قندی در محاصره بودند،یازده شبانه روز مقاومت كردند،دشمن تلاش فراوانی میكرد تا به هر نحو ممكن این ارتفاعات-به ویژه كله قندی-را از محاصره خارج كند.مضافاً به این كه می كوشید خط پدافندی نیروهای ایران را در دوراجی شكسته و سپس با جناح چپ خود الحاق كند.

اگرچه نیروهای خودی با مقاومت بسیار تلاش دشمن را در دوراجی و نمه كلان بو خنثی كردند، لیكن نیروهای عراقی همچنان در ارتفاعات زالوآب و كله قندی مستقر بودند.نهایتاً در سحرگاه 18/5/1362 فرمانده لشكر 27 (حاج همت) با یک گردان وارد عمل شد و مقاوت نیروهای عراقی مستقر در ارتفاع مذكور را در هم شكست.

نتایج عملیات

- آزادسازی دو جاده ایلام - مهران - دهلران.

- آزادسازی ارتفاعات زالوآب و نمه كلان بو.

- آزادسازی دشت مهران.

- برقراری ارتباط جبهه های میانی و جنوبی از طریق دو جاده فوق الذكر.

- كشته و زخمی شدن بیش ازده هزار تن از نیروهای دشمن.

- به اسارت درآمدن 509 تن از نیروهای دشمن.

- ساقط شدن 6 هلی كوپتر دشمن.

- انهدام بیش از 200 تانک و نفربر.

- انهدام بیش از 200 خودرو حامل نفرات و یا مهمات.

- انهدام بیش از 20 انبار مهمات.

- انهدام بیش از 100 خودرو حامل نفرات و یا مهمات.

- انهدام بیش از 20 انبار مهمات.

تبیان